6.2 - Kitar Sel dan Mitosis

Kitar sel ialah proses empat fasa yang berlaku di dalam sel ketika sel tumbuh dan membahagi. Setiap pembahagian sel yang lengkap akan menghasilkan dua sel anak perempuan baharu. Empat fasa dalam pembahagian sel ialah fasa jurang pertama (G₁), sintesis (S), jurang kedua (G₂) dan mitosis.

Rajah 3 - Fasa G₁, S dan G₂ merupakan fasa-fasa daripada interfasa. Proses mitosis dan sitokinesis juga dikenali sebagai fasa M.

Mitosis

Mitosis merupakan proses di mana satu sel tunggal berbahagi menjadi dua sel anak perempuan yang sama. Sel-sel anak ini mengandungi bilangan kromosom dan kandungan genetik yang sama seperti sel induk. Mitosis boleh dibahagikan kepada 4 fasa:

• Profasa
• Metafasa
• Anafasa
• Telofasa

Rajah 4 - 1. Semasa profasa, kromatin memendek dan menebal untuk membentuk struktur kromosom. Setiap kromosom terdiri daripada dua kromatid kembar yang terikat di sentromer. Pada akhir profasa, nukleolus menghilang dan membran nukleus menghancur.

Rajah 5 - 2. Profasa diikuti oleh metafasa. Sentriol bergerak ke kutub sel yang bertentangan. Gentian gelendong terbentuk sepenuhnya. Semua kromosom tersusun dalam satu barisan di satah khatulistiwa. Metafasa berakhir apabila sentromer mula membahagi.

Rajah 6 - 3. Anafasa bermula apabila kromatid kembar berpisah di sentromer. Gentian gelendong memendek dan mengecut untuk menarik kromatid kembar ke kutub sel yang bertentangan. Kromatid kembar yang telah dipisahkan dipanggil kromosom anak. Anafasa berakhir apabila kromatid sampai di kutub sel.

Rajah 7 - 4. Telofasa bermula apabila set kromosom sampai di kutub sel masing-masing. Kromosom berbentuk bebenang halus kromatin semula. Nukleolus dan membran nukleus terbentuk semula. Gentian gelendong menghilang dan proses mitosis berakhir. Telofasa kemudian diikuti oleh proses sitokinesis.

Perbezaan Mitosis dan Sitokinesis Antara Sel Haiwan dengan Sel Tumbuhan

Dalam sel tumbuhan, gentian gelendong terbentuk walaupun sel tumbuhan tidak mempunyai sentriol. Perbezaan proses sitokinesis dalam sel haiwan dan sel tumbuhan boleh dilihat di rajah bawah.

Rajah 8 - Dalam sel haiwan, 1. Mikrofilamen dalam sitoplasma mengecut dan menarik membran plasma ke dalam. Membran plasma mencerut di bahagian tengah sel di antara dua nukleus.

Rajah 9 - 2. Belahan pencerutan terbentuk dan mencerut sel di satah khatulistiwa sel tersebut.

Rajah 10 - 3. Belahan pencerutan semakin mendalam sehingga sel berpisah, membentuk dua sel anak.

Rajah 11 - 1. Dalam sel tumbuhan, vesikel diselaputi membran terbentuk di bahagian tengah sel.

Rajah 12 - 2. Vesikel bercantum dan membentuk plat sel.

Rajah 13 - 3. Plat sel membahagikan sel tumbuhan menjadi dua sel anak. Gentian selulosa dihasilkan oleh sel untuk menguatkan dinding sel baharu.

Keperluan Mitosis

Mitosis terkawal penting kerana maklumat genetik dibawa dalam kromosom diperlukan untuk proses hidup dalam organisma. Proses mitosis penting dalam pembaikan dan penjanaan semula sel. Berikut adalah beberapa contoh di mana mitosis memainkan peranan yang penting:

• Cicak boleh menghasilkan ekor baharu sekiranya ekor terputus
• Bintang laut boleh menggantikan lengannya yang hilang melalui mitosis
• Sel hati menggantikan tisu rosak melalui pembahagian sel
• Pengklonan haiwan (Dolly, biri-biri klon)