Sel merupakan unit asas semua benda hidup. Bayangkan sel-sel sebagai semua jubin yang diperlukan untuk membina sebuah rumah. Begitu juga, berjuta-juta sel diperlukan untuk membentuk organisma. Sel boleh dibahagikan kepada dua jenis utama iaitu sel haiwan dan sel tumbuhan.
Sel haiwan
Rajah 1 - Sel haiwan dan komponen asasnya.
Komponen Sel/Organel
Membran plasma
Membran luar yang memisahkan sel dalaman dan luaran
Dibina daripada protein dan fosfolipid
Bersifat telap memilih
Fungsi:
Mengandungi semua komponen sel dalam sitoplasma.
Mengawal pertukaran ion, nutrient, gas respirasi dan bahan buangan antara sel dan persekitarannya.
Nukleus
Komponen terbesar dalam sel
Mengandungi nukleolus, kromosom dan nukleoplasma
Dilingkungi membran nukleus
Fungsi:
Mengawal semua aktiviti sel termasuk ciri-ciri sel dan proses metabolisme.
Sitoplasma
Medium seperti jeli yang mengisi sel
Mengandungi protein, ion, glukosa, asid amino, nukleotida dan air (kebanyakannya)
Fungsi:
Menyokong struktur dalaman sel.
Mengekalkan bentuk dan konsistensi sel.
Mengandungi pelbagai sebatian kimia untuk hidup.
Medium bagi aktiviti metabolisme.
Jalinan endoplasma kasar
Jalinan membran berterusan dengan membran nukleus
Mempunyai ribosom pada permukaannya yang memberi permukaan kasar yang diperhatikan
Fungsi:
Ribosom terlibat dalam sintesis protein.
Mengangkut protein ke jasad Golgi untuk diubah suai.
Permukaannya membenarkan perlekatan enzim dan tindak balas biokimia.
Jalinan endoplasma licin
Tubul yang diselaputi oleh rangkaian membran
Tidak mempunyai ribosom pada permukaannya
Fungsi:
Aktif dalam lipid, steroid dan karbohidrat sitensis.
Terlibat dalam metabolisme dadah atau toksin.
Mitokondrion
Organel yang mempunyai membran
Dua lapisan membrane iaitu membran luar dan membran dalam
Fungsi:
Menjana tenaga dalam bentuk adenosina trifosfat (ATP) melalui respirasi sel.
Jasad Golgi
Organel yang mempunyai membran
Satu lapisan membrane
Fungsi:
Mengubah suai, membungkus dan mengangkut karbohidrat, protein dan lipid dalam vesikel untuk dibawa keluar dari sel.
Sentriol
Struktur silinder kecil yang terletak berhampiran membran nucleus
Terdiri daripada sususan mikrotubul
Tidak wujud dalam sel tumbuhan
Fungsi:
Membentuk gentian gelendong semasa pembahagian sel.
Lisosom
Kantung sfera kecil yang diselaputi oleh membran
Mengandungi enzim pencernaan yang dipanggil enzim lisozim
Fungsi:
Membunuh bakteria dan virus.
Menguraikan komponen sel yang rosak atau mati.
Menghidrolisis makromolekul seperti protein, lipid dan asid nukleik.
Ribosom
Boleh dijumpai bebas dalam sitoplasma atau pada permukaan jalinan endoplasma kasar
Terdiri daripada dua subnit iaitu subunit ribosom kecil dan besar
Fungsi:
Terlibat dalam sintesis protein.
***Organel yang disenaraikan di atas juga boleh dijumpai dalam sel tumbuhan kecuali sentriol.
Sel Tumbuhan
Rajah 2 - Struktur umum sel tumbuhan.
Komponen Sel/Organel
Dinding sel
Hanya wujud dalam sel tumbuhan
Membran luaran yang mengelilingi membran plasma
Dibina daripada gentian selulosa
Bersifat tetap sepenuhnya
Fungsi:
Melindungi sel daripada tekanan osmotik dan mekanikal.
Mengekalkan bentuk sel tumbuhan.
Kloroplas
Hanya boleh dijumpai dalam sel tumbuhan
Dua lapisan membran
Mengandungi pigmen klorofil yang memberikan warna hijau kepada tumbuhan
Fungsi:
Menukar tenaga cahaya kepada tenaga kimia semasa fotosintesis.
Vakuol
Ruang dalam sel yang tidak mengandungi sitoplasma
Dikelilingi oleh membran tonoplas
Vakuol dalam sel tumbuhan lebih besar daripada vakuol dalam sel haiwan
Mengandungi air, enzim, ion, gas respirasi dan produk metabolisme
Fungsi:
Menyimpan air untuk menjadikan sel segah.
Mengeluarkan bahan yang tidak diingini dari sel.
***Organel yang disenaraikan di atas hanya boleh dijumpai dalam sel tumbuhan kecuali vakuol
Perbandingan dan Perbezaan Komponen Antara Sel Haiwan dan Sel Tumbuhan
Persamaan
Kedua-dua mempunyai membran plasma, nukleus, sitoplasma, jasad Golgi, mitokondrion, jalinan endoplasma dan ribosom